Khmer Dictionary: ឈ

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary

ឈ
ព្យញ្ជនៈទី ៤ ក្នុងវគ្គទី ២ ជាតាលុជៈ មានសំឡេងកើតក្នុងពិតាន គឺត្រង់ក្រអូមមាត់ ។ ជាធនិត-ឃោសៈ, ខាងសំស្ក្រឹតនិងបាលីមានសំឡេងជា ជ្ហៈ ។
ឈប ! ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
សម្ដីពោលបង្អូសវែង ក្លាយមកអំពីពាក្យ ឈប់ ជាពាក្យស្រែកបញ្ឈប់បសុសត្វគោជាដើម ឲ្យឈប់ ឲ្យបង្អង់ តាមសញ្ញាដែលបានបង្ហាត់ ដែលធ្លាប់ប្រើប្រាស់មក, ដោយសេចក្ដីបង្គាប់ថា ឯងចូរឈប់ ! ឬថា ចូរឈប់ ។
ឈប់ ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
បង្អង់នៅស្ងៀម, លើកលែងធ្វើ; លែងប្រព្រឹត្ត : វាឈប់រៀនហើយ, ឈប់សិន ចាំខ្ញុំផង !
ឈម ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
ឆ្ពោះមុខរកគ្នា, ឈ្ងោក ឬសម្លឹងឆ្ពោះទៅរកអ្វីមួយ : កុំឈមកុំឈរជិត ក្រែងមិនអត់បង់កេរ្តិ៍កោះ កុំល្បងល្បែងនោះសោះ គួរឲ្យដោះឲ្យដើរចេញ (សាស្ត្រាច្បាប់ប្រុស) ។
ឈរ ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
ឋិតពេញជំហរ ជើងជាន់ត្រង់, ជាឈ្មោះឥរិយាបថមួយ ក្នុងឥរិយាបថទាំង ៤ គឺ ដើរ, ឈរ, អង្គុយ, ដេក ។ ស្ថិតនៅ, នៅស្ដីទីរាជការ : រាជការត្រូវចាត់លោក...ឲ្យទៅឈរខែត្រស្វាយរៀង; ខ្ញុំបានឈរធ្វើរាជការទីអភិបាលខែត្រ នៅខែត្រកំពតអស់ ៥ ឆ្នាំ ។ នៅទ្រឹងមិនឡើងមិនចុះ, មិនគ្រាន់បើមិនរឹតឡើង (ជំងឺ) : ជំងឺឈរឲ្យមើលយូរណាស់ មិនគិតរកគ្រូមើលគ្នា ។ គុ. ឬ ន. អក្សរដែលមានតួរាងត្រង់ : អក្សរឈរ ។
ឈាន ( កិ.កិរិយាសព្ទ ) ( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
លើកជើងដើរ, យាសជើងបោះជំហានទៅ : ឈានជើងដើរ ។
ឈាន ( ន.នាមសព្ទ ) ( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(ធ្យាន) ការសម្លឹងអារម្មណ៍ ដែលជាអប្បនាសមាធិ : ចម្រើនឈាន, ចូលឈាន : ឈានមាន ៤ ថ្នាក់ គឺថ្នាក់ទី ១ ហៅ
- បឋមជ្ឈាន មានអង្គ ៥ គឺ ១- វិតក្កៈ សេចក្ដីនឹកសំដៅឆ្ពោះទៅរកអារម្មណ៍ដែលកំពុងភាវនា; ២- វិចារៈ សេចក្ដីរំពឹងពិចារណាអារម្មណ៍ដែលកំពុងភាវនា; ៣- បីតិ សេចក្ដីឆ្អែតចិត្ត; ៤- សុខៈ សេចក្ដីសប្បាយក្នុងចិត្ត; ៥- ឯកគ្គតា ដំណើរមូលចិត្តស្លុងទៅក្នុងអារម្មណ៍តែមួយ (អង្គទាំង ៥ នេះ សំដៅចំពោះអារម្មណ៍ ដែលស្ងប់ស្ងាត់ចាកកាមគុណ); ថ្នាក់ទី ២ ហៅ
- ទុតិយជ្ឈាន មានអង្គ ៣ គឺលះ វិតក្កៈ វិចារៈ ចេញ នៅសល់តែ បីតិ និង សុខៈ ដែលកើតមកជាប់មកអំពីសមាធិរបស់បឋមជ្ឈាន ជា ៣ នឹង ឯកគ្គតា, ថ្នាក់ទី ៣ ហៅ
- តតិយជ្ឈាន មាន អង្គ ២ គឺលះ បីតិ ចេញ នៅសល់តែ សុខៈ និង ឯកគ្គតា; ថ្នាក់ទី ៤ ហៅ
- ចតុត្ថជ្ឈាន មានអង្គ ២ ដែរ លះ សុខៈ ចេញ ចិត្តក្លាយទៅជា ឧបេក្ខា គឺជើយព្រងើយ ជា ២ នឹង ឯកគ្គតា ។ ឈានទាំងបួនថ្នាក់នេះ ហៅថា
- រូបជ្ឈាន មានរូបធម៌ជាអារម្មណ៍រាប់បញ្ចូលក្នុងរូបាវចរភូមិ ។ បុគ្គលអ្នកចម្រើនភាវនា បានសម្រេចផ្លូវឈាន សូម្បីត្រឹមតែបឋមជ្ឈានប៉ុណ្ណោះ ក៏ចួបប្រទះសេចក្ដីសុខសប្បាយធម្មតា ឆ្ងាញ់ពិសាជាងរសជាតិអ្វីៗ ទាំងអស់ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) រូបជ្ឈាន, រូបធម៌, រូបាវចរភូមិ, សមាធិ, អប្បនាសមាធិ, អារម្មណ៍ ផង) ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទឯទៀត អ. ថ. ឈានៈ ដូចជា
- ឈានចិត្ត (--ចិត) ចិត្តដែលបានសម្រេចឈាន ។
- ឈានផល (--ផល់) ផលរបស់ឈាន, សេចក្ដីសម្រេចប្រយោជន៍ដែលកើតអំពីឈាន ។
- ឈានពល (--ពល់) កម្លាំងនៃឈាន ។
- ឈានសុខ (--សុក) សុខដែលកើតអំពីឈាន ។
- ឈានឫទ្ធិ (--រឹត; បា. ឈាន + ឥទ្ធិ; សំ. ធ្យាន + ឫទ្ធិ) ឫទ្ធិនៃឈាន, ឫទ្ធិដែលកើតអំពីឈាន ។
- ឈានានុភាព (--ភាប; បា. ឈាន + អានុភាវ) អានុភាព, អំណាច, តេជះនៃឈាន ។ល។
ឈាន --
(មើលក្នុងពាក្យ ឈាន) ។
ឈាបនដ្ឋាន ( ន.នាមសព្ទ ) [ឈា-ប៉ៈន៉ាត់-ឋាន ] ( បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
ទីសម្រាប់ធ្វើឈាបនកិច្ច, កន្លែងរំលាយសព : គេច្រើនកសាងឈាបនដ្ឋានជាសាធារណៈ នៅក្នុងវត្ត ឬ ក្នុងទីក្បែរវត្ត ។
ឈាបនកិច្ច ( ន.នាមសព្ទ ) [ឈាប៉ៈ ន៉ៈ កិច ] ( បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
ការដុតសាកសព; ពាក្យនេះសម្រាប់ប្រើជាសាធារណៈ មិនចំពោះបុគ្គល ។ មានន័យឲ្យប្រើតាមលំដាប់ជនខ្ពស់, កណ្ដាល, ទាបដូច្នេះ គឺ សម្រាប់បរមសពនៃក្សត្រទ្រង់រាជ្យ សម្ដេចព្រះវររាជជននី, សម្ដេចព្រះអគ្គមហេសី, ព្រះសពសម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជ, ព្រះអង្គម្ចាស់, អ្នកអង្គម្ចាស់ ហៅថា ថ្វាយព្រះភ្លើង; សម្រាប់សេនាបតីនិងមន្រ្តីទាំងពួងឬរាស្ត្រប្រជាអ្នកមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះហៅថា រំលាយសព; សម្រាប់បុព្វជិតទាំងពួង ហៅថា បូជា ឬ បូជាសព; សម្រាប់រាស្ត្រប្រជាទាំងពួង ហៅថា រំលាយរូប ឬ ធ្វើឈាបនកិច្ច; សម្រាប់ជនថោកថយ ហៅថា ដុត ឬ ដុតខ្មោច ។

1 2 3 4 5 6 ... 11 Next >>

Headley's Khmer-English Dictionary

ឈ [cʰɔɔ] - detail »
ninth letter of the Cambodian alphabet
ឈង ( v ) [cʰɔɔŋ] - detail »
to bend over in order to retrieve something from the water
ឈប - detail »
ឈប់ ( v ) [cʰup] - detail »
to cease, stop, pause, discontinue, take a rest; to be absent (e.g. from school).
ឈប់ ( i ) [cʰup] - detail »
stop, wait, just a minute, hold on
ឈម ( v ) [cʰɔɔm] - detail »
to confront; to face (one another)
ឈម ( v ) [cʰɔɔm] - detail »
to stack objects such as guns or sticks with the tops leaning against each other
ឈរ ( v ) [cʰɔɔ] - detail »
to stand (up); to be stationed at / posted to; to work; to stand for election; to nominate
ឈរ ( adj ) [cʰɔɔ] - detail »
to be vertical, upright, straight.
ឈរ [cʰɔɔ] - detail »
constant, unchangeable, fixed; not to change (of a sick person's condition)

Next >>