Khmer Dictionary: អត្តា

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search

អត្តា [អ័ត-តា]
(< អត្ត) ខ្លួន; ចិត្ត (អាត្ម័ន, អាត្មា) ។ ព. ផ្ទ. អនត្តា ។
អត្តា--
(មើលក្នុងពាក្យ អត្ត) ។
អនត្តា ( គុ.គុនសព្ទ ) [អៈនុ័ត-តា]
(< អន៑ “ពុំ, មិន, មិនមែន, ឥត” + អត្តា “ចិត្ត; ខ្លួន”; អនាត្មន៑ < អន៑ + អាត្មន៑ ឬ និរាត្មន៑ < និស៑ > និរិ “មិន, មិនមែន” + អាត្មន៑) ដែលមិនមែនជារបស់ចិត្ត, ដែលមិនលុះក្នុងអំណាចចិត្ត; ដែលឥតខ្លឹមសារ ។ ន. អ្វីៗដែលមិនលុះក្នុងអំណាចចិត្ត : រូប, វេទនា, សញ្ញា, សង្ខារ, វិញ្ញាណ ជា អនត្តា (ព. ពុ.) ។
- អនត្តាធីន អ្នកដែលមិនមានអំណាចលើខ្លួន, ដែលពឹងផ្អែកផ្តែកអាស្រ័យអ្នកដទៃ,
- អញ្ញាធីន (ព. ផ្ទ. អត្តាធីន, សេរី ឬ ស្វៃរិន) ។
- អនត្តានុបស្សនា (--បុ័ស-សៈន៉ា) ប្រាជ្ញាដែលពិចារណាឃើញថាបញ្ចក្ខន្ធឬអាយតនៈ ជាដើមជា អនត្តា ។
- អនត្តានុបស្សី (--បុ័ស-សី) អ្នកដែលតែងពិចារណាឃើញថាបញ្ចក្ខន្ធឬអាយតនៈជាដើមជា អនត្តា (បើស្ត្រីជា អនត្តានុបស្សិនី) ។ល។
អនាត្ម័ន ( គុ.គុនសព្ទ, ន.នាមសព្ទ ) [អៈន៉ា- ]
(អនាត្មន៑ < អន៑ + អាត្មន៑; ប៉ុន្តែច្រើនប្រើ និរាត្មន៑ ជាង) អនត្តា ។ ព. ផ្ទ. អាត្មន៑, អាត្មា, អត្តា ។
អាត្មា ( ន.នាមសព្ទ )
(<អាត្មន៑; អត្តា < អត្ត) ខ្លួន : រកស៊ីចិញ្ចឹមអាត្មា; ខំប្រឹងយោងអាត្មា; កើតមកជាមនុស្សនឹងគេដែរ យោងតែអាត្មាពុំរួច ។ ចិត្ត : នរូអ្នកណា ទោះយកអាត្មា ចូលសាសន៍ពុទ្ធរ័ត្ន ចូលធ្វើឲ្យត្រង់ ដោយនូវបន្ទាត់ ហៅស្វែងសម្បត្តិ យកផ្លូវនិញ្វន (សាស្រ្តាច្បាប់ក្រម ។ សេចក្ដីអធិប្បាយនៃសុភាសិតនេះថា “បុរសស្ត្រីណាមួយ បើបានប្តេជ្ញា ចិត្ត ចូលកាន់ពុទ្ធសាសនាហើយ ត្រូវប្រតិបត្តិឲ្យត្រង់តាមបន្ទាត់ច្បាប់ព្រះពុទ្ធកុំឲ្យល្អៀង ទើបឈ្មោះថា ជាអ្នកស្វែងរកផ្លូវទៅកាន់ព្រះនិញ្វន)” ។ ពាក្យ អាត្មា នេះខ្មែរប្រើជា បុ. ស. សម្រាប់បព្វជិតពុទ្ធសាសនិកនិយាយទៅរកគ្រហស្ថជាសាធារណជន, សំដៅសេចក្ដីថា “ខ្ញុំ, អាចក្តី” : អាត្មាបួសបាន ៥ វស្សាហើយ ។ បើនិយាយទៅរកក្សត្រិយ៍និងសេនាបតីឬឥស្សរជនអ្នកមានបណ្តាស័ក្ដិខ្ពស់ ត្រូវប្រើពាក្យថា “អាត្មាភាព” អាត្មាភាពសូមថ្វាយព្រះពរ...; អាត្មាភាពសូមចម្រើនពរ... ។ ប្រើពាក្យទេសនាក្នុងកណ្តាលប្រជុំពួកពុទ្ធបរិស័ទក៏បាន : អាត្មាភាពសូមស្រង់យកសេចក្ដីពីក្នុងគម្ពីរបាលីផ្សេងៗ មកសម្តែងឲ្យឃើញច្បាស់... ។ សម្រាប់សាធារណជនទាំងបព្វជិតទាំងគ្រហស្ថ :
- អាត្មាយើង ខ្លួនយើង ។
- អាត្មាអញ ខ្លួនអញ ។
- អាត្មាឯង ខ្លួនឯង ។
- ចិញ្ចឹមអាត្មា ចិញ្ចឹមខ្លួន ។ល។ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អត្ត និង អាត្ម ផង) ។
អាត្ម័ន ( ន.នាមសព្ទ )
(អាត្មន៑; អត្ត) អាត្មា (ខ្លួន; ចិត្ត) ។ តាមលទ្ធិខ្លះប្រែថា “ព្រលឹង” ក៏មាន, គេនិយាយថា : ក្នុងរូបយើងមានអាត្ម័ន, កាលណាយើងដេកលក់ស៊ប់, ចួនកាលអាត្ម័នចេញពីរូប ត្រាច់ចរទៅខាងក្រៅ, លុះដល់វេលា ទើបវិលត្រឡប់ចូលមកក្នុងរូបវិញ (គេថា ព្រលឹងតូច ព្រលឹងធំ តាមទម្លាប់ជឿ) ។ ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ សម្រាប់ឲ្យងាយចាំថា : អាត្ម័នអាត្មា ទោះប្រើពាក្យណា ក៏បានដូចគ្នា ទាំងពាក្យអត្តា នេះឯងក៏ជា ពាក្យមានន័យថា ចិត្តឬខ្លួនប្រាណ ។ តាមពិតសម្ដី ទាំងពីរទាំងបី នេះមានសន្តាន ប្រភពកំណើត កើតពីដើមធាន អទ៑-ធាតុដែលមាន ន័យប្រែថាស៊ី ។ ស៊ីសុខស៊ីទុក ស៊ីអ្វីគ្រប់មុខ ស៊ីឥតរើសទី អត្តាហ្នឹងឯង ចេញទែងខាងស៊ី ដែលហៅថាស៊ី គឺរងអារម្មណ៍ ។ អារម្មណ៍គ្រប់មុខ ទោះសុខទោះទុក្ខ ចេះតែសន្សំ ទោះអរទោះខឹង ទោះខ្ជិលទោះខំ ត្រជាក់ក្ដៅងំ ចេះតែទទួល។ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អត្ត, អាត្ម, អាត្មា ផង) ។

Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search

អត្តា ( n ) [ʔattaa] - detail »
spirit, self, ego; feeling

Headley's Khmer-English Dictionary Subentry Full Text Search

អត្តាធិបតី [ʔattaa -----]
autocrat; to be autocratic
អត្តាធិបតេយ្យ [ʔattaa -----]
autocracy
អត្តាធីន [ʔattaa tʰii nɔɔ]
free person
អត្តានុវាទភ័យ [ʔattaa -----]
fear of remorse
អត្តាពិគ្រោះ [ʔattaa piʔkrʊəh]
See:អត្តពិគ្រោះ
អត្តាភិបាល [ʔattaa -----]
See:អត្តបរិហារ
អត្តាវសនិយម [ʔattaa vɔɔ sɑɑ niʔyum]
despotism
អត្តាវសាធិបតេយ្យ [ʔattaa -----]
despotic regime
អត្តាវសិក [ʔattaa -----]
despotic
អត្តាវសី [ʔattaa vɔɔ səy]
despot