Khmer Dictionary: រាជវាំង

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search

តម្រួត ( ន.នាមសព្ទ )
អ្នកត្រួត; ពួកទាហានរក្សាព្រះអង្គ ១ ក្រុម ធ្វើរាជការតែក្នុងព្រះរាជវាំង : ពួករាជតម្រួត, ក្រុមតម្រួត ។
ទេវ ( ន.នាមសព្ទ ) [ទេវៈ]
(ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទេព) ។ ទេវៈបពិត្រព្រះសម្មតិទេពក្សត្រថ្លៃប្រសើរអើយ ! រីប្រទេសដែលបានសុខស្បើយឥតមានទុក្ខភ័យ ទាំងនេះក៏ដោយសារព្រះតេជះសម្ភារបារមីទសពិធរាជធម៌នៃព្រះអង្គ ! (ព. ទេ. ប្រែរយបុរាណ) ។
- ទេវកញ្ញា ឬ - ទេវកន្យា ន. (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទេពកញ្ញា) ។
- ទេវតា (ទេវៈដា) ន. (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទេព និង ទេពតា) ។
- ទេវតាពលី (ទេវៈតាពៈលី) ន. (បា. ទេវតាពលិ ឬ --ពលី; សំ. ទេវតាពលិន៑) គ្រឿងបូជាចំពោះទេវតា ។ ទេវតាពលីមាន ២ យ៉ាង គឺ ១- ខាងពុទ្ធសាសនាប្រើឧទ្ទិស ចំណែកបុណ្យជូនចំពោះទេវតា; ២- ខាងលទ្ធិខ្លះក្រៅពី ពុទ្ធសាសនា ប្រើបូជាវត្ថុផ្សេងៗមានភោជនាហារជាដើម ចំពោះទេវតា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពលី ទៀតផង) ។
- ទេវទូត ន. (សំ. បា.) បម្រើរបស់ទេវតា, ទេវតាអ្នកទទួលខ្លួនបម្រើសម្រេចកិច្ចការអ្វីម្យ៉ាងៗ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទូត ផង) ។
- ទេវទេព (ទេវៈទេប) ន. (សំ. បា. ទេវទេវ) ទេវតារបស់ទេវតា ឬទេវតាកន្លងលើសអស់ទេវតា (ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ; ព្រះព្រហ្ម) ។
- ទេវធម៌ (ទេវៈធ័រ) ន. (សំ.; បា. ទេវធម្ម) ធម៌សម្រាប់ទេវតា ឬធម៌សម្រាប់ធ្វើបុគ្គលឲ្យបានជាទេវតា; ទេវធម៌មាន ២ យ៉ាង គឺ ហិរិ សេចក្ដីខ្មាសអំពើអាក្រក់; ឱត្តប្បៈ សេចក្ដីរាងចាលរអានឹងអំពើអាក្រក់ : មនុស្សមានហិរិនិងឱត្តប្បៈ ហៅថា អ្នកមានទេវធម៌ ។
- ទេវធីតា (ទេវៈធីដា) ន. (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទេពធីតា) ។
- ទេវនាគរី (ទេវៈនាគៈរី) ន. (សំ. ទេវ “ទេវតា” + នាគរី “ស្ត្រីអ្នកក្រុង; ស្រ្តីអ្នកឈ្លាសខាងឧបាយល្បួង...”) ឈ្មោះអក្សរមួយបែបរបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា មានតាំងពីយូរអង្វែងហើយដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ, សម្រាប់កត់ត្រាភាសាសំស្ក្រឹត : អក្សរទេវនាគរី ។
- ទេវនារី (ទេវៈ--) ន. (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទិព្វនារី) ។
- ទេវនិករ (ទេវៈ--) ន. (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទេពនិករ) ។
- ទេវនិកាយ (ទេវៈ--) ន. (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទេពនិកាយ) ។
- ទេវបញ្ជា (ទេវៈប័ញជា) ន. សេចក្ដីបង្គាប់របស់ទេវតា : ព្រះឥន្ទ្រទ្រង់មានទេវបញ្ជាទៅនឹងព្រះវិស្សកម្មទេវបុត្រឲ្យចុះមកនិម្មិតអាស្រមថ្វាយព្រះវេស្សន្តរ ។
- ទេវបុត្ត (ទេវៈបុត) ន. (បា.; សំ. ទេវបុត្រ) ទេវតាប្រុស ។
- ទេវបុត្រ (ទេវៈបុត) ន. ដូចគ្នានឹង ទេវបុត្ត ដែរ ។
- ទេវភូត (ទេវៈ--) ន. (បា.) ពួកភូត (សត្វ) គឺទេព្តា; ទេព្តាទុកដូចជាពួកភូត ។
- ទេវរាជ (ទេវៈរាច) ន. (សំ. បា.) ស្ដេចនៃទេវតា ឬទេវតាជាស្ដេច; ព្រះឥន្រ្ទ ។
- ទេវរូប (ទេវៈ--) ន. (សំ.បា.) រូបទេវតា; រូបប្រៀបដោយរូបទេពតា ។
- ទេវលោក (ទេវៈ--) ន. (សំ. បា.) លោកជាទីនៅនៃពួកទេវតា, ស្ថានសួគ៌ ។
- ទេវវិមាន (ទេវៈ--) ន. ដូចគ្នានឹង ទេពវិមាន ។
- ទេវស្ថាន (ទេវៈ--) ន. (សំ.; បា. ទេវដ្ឋាន) ទី, លំនៅរបស់ទេវតា ។ ប្រាសាទ, អាស្រម, រោងតម្កល់ទេវរូបតាមសណ្ដាប់ពួកព្រាហ្មណ៍ ។
- ទេវឫទ្ធិ (ទេវៈរឹត) ន. (សំ.) ឫទ្ធិរបស់ទេវតា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ឫទ្ធិ ផង) ។
- ទេវា ដូចគ្នានឹង
- ទេពា ។
- ទេវានុភាព (--ភាប) ន. (សំ. បា. ទេវានុភាវ) អានុភាពនៃទេវតា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អានុភាព ផង) ។
- ទេវាយតនៈ (ទេវាយៈតៈន៉ៈ) ន. (សំ. បា.) លំនៅទេវតា (ដូចគ្នានឹង ទេវស្ថាន ដែរ) ។
- ទេវាយុធ (--យុត) ន. (សំ.) អាវុធរបស់ទេវតា គឺឥន្ទធនូ ។
- ទេវាវិនិច្ឆ័យ ន. (បា. ទេវ + វិនិច្ឆយ “ការវិនិច្ឆ័យរបស់ទេវតា”) ពាក្យនេះ ខ្មែរយើងប្រើឲ្យឈ្មោះប្រាសាទជាស្ថានសម្រាប់ប្រជុំធំ នៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងចតុម្មុខ ជាប្រាសាទដែលតម្កល់ស្វេត្រឆត្រធំសម្រាប់រាជ្យ : ព្រះទីន័ងទេវាវិនិច្ឆ័យ ឬប្រាសាទទេវាវិនិច្ឆ័យ ។
ទៀនជ័យ ( ន.នាមសព្ទ )
ទៀនធំសិតដោយក្រមួន តាំងពីទម្ងន់ ១៦ នាឡិឡើងទៅ សម្រាប់អុជក្នុងពិធីបុណ្យចម្រើនព្រះជន្មព្រះមហាក្សត្រជាម្ចាស់ជីវិត ឬអុជក្នុងពិធីសូត្រភាណយក្សក្នុងព្រះបរមរាជវាំង (តាមសណ្ដាប់រាជប្រពៃណីក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ) : អុជទៀនជ័យ, លត់ទៀនជ័យ ។
បង្សុកូល ( ន.នាមសព្ទ ) [ប័ង-សុកូល ឬ ត. ទ. ប័ង-ស្កូល ]
(បំសុកូល) គំនរអាចម៍ដី, គំនរធូលីឬអ្វីៗដែលប្រឡាក់, ដែលសៅហ្មងដោយអាចម៍ដី, ដោយធូលី ។ សំពត់ដែលគេចោលលើគំនរសំរាមជាដើម ប្រឡាក់សៅហ្មងដោយអាចម៍ដី, ដោយធូលីដែលបព្វជិតក្នុងពុទ្ធសាសនា ទស់ដោយសម្គាល់ថាជារបស់ឥតម្ចាស់ ព្រោះគេបោះបង់ចោល លែងត្រូវការហើយទាញយកមកផ្សែផ្សំធ្វើជាចីវរប្រើប្រាស់តាមពុទ្ធានុញ្ញាត (ចំពោះតែសំពត់មានព័ណ៌សឬលឿង ដែលល្មមយកមកជ្រលក់សម្រួលព័ណ៌បាន; រាប់ថាជាសំពត់ថ្លៃថ្លាវិសេស សម្រាប់បព្វជិតអ្នកមានសន្តោសស្ងប់រម្ងាប់) ។ លុះដល់មកក្នុងសម័យសព្វថ្ងៃនេះ សូម្បីសំពត់ដែលទាយកគេពាក់ឬគ្របលើក្ដារមឈូសជាដើម គេនិមន្តឲ្យបព្វជិតទាញយកទៅទីចំពោះមុខគេ ឬកំបាំងពីមុខគេក៏ហៅសំពត់បង្សុកូលដែរ ។ ខ្មែរយើងប្រើតាមទម្លាប់ប្រទេស, ហៅដំណើរដែលគេនិមន្តភិក្ខុសាមណេរ ឲ្យចាប់កាន់អំបោះ ឬផ្ទាំងសំពត់ដែលតភ្ជាប់ពីសាកសព ឬពីអដ្ឋិធាតុមកសូត្រធម៌ អនិច្ចាវត សង្ខារា... ក៏ហៅ បង្សុកូល ដែរ; ច្រើនប្រើជា កិ. ឬ គុ. ថា និមន្តលោកបង្សុកូល, ធម៌បង្សុកូល; បើក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ច្រើនប្រើពាក្យថា និមន្តលោកសត្តប្បករណ៍, ជាពាក្យហៅកាត់ខ្លីក្លាយមកពីពាក្យថា និមន្តលោកសូត្រសត្តប្បករណាភិធម្ម គឺនិមន្តលោកសូត្រព្រះអភិធម្ម៧គម្ពីរ (ដោយសង្ខេប) ។ល។
បរម ( គុ.គុនសព្ទ ) [បរ៉ុម]
ឧត្តម, ខ្ពង់ខ្ពស់, ប្រសើរ, ល្អប្រពៃ; ក្រៃលែង ។ ពាក្យនេះគេច្រើនប្រើជាបទសមាសភ្ជាប់ជាខាងដើមសព្ទឯទៀត (អ. ថ. បរ៉ុម-ម៉ៈ) ដូចជា : ព្រះបរមគ្រូ, ព្រះបរមសាស្ដា; បរមនាថ; បរមបពិត្រ; ព្រះបរមរាជវាំង; ព្រះបរមរាជឱង្ការ; បរមលាភ; បរមសុខ; ព្រះបរមសព ជាដើម ។
បញ្ជាន់ត្រស្ដិ ( ន.នាមសព្ទ ) [--ត្រស់ ]
ឈ្មោះព្រះរាជពិធីមួយប្រភេទ ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋយើងពីក្នុងសម័យបុរាណរាជ្យអំពីដើម; ពិធីនេះធ្វើនៅវេលាយប់ ១៤ រោចខែផល្គុន មាននិមន្តព្រះភិក្ខុសង្ឃសូត្រភាណយក្ខ ក្នុងព្រះបរមរាជវាំង, មានបាញ់កាំភ្លើងធំម្ដងៗគ្រប់ទិសទាំង ៤, មានជិះដំរីបណ្ដេញរូបអារក្សដែលកំពុងជាន់ (ធ្វើពេញមួយយប់ទាល់ព្រឹក) សម័យឥឡូវ, លើកលែងតែជិះដំរីបណ្ដេញរូបអារក្សចេញ, ឯរបៀបក្រៅពីនោះនៅទាំងអស់ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ត្រស្ដិ ផង) ។
ប៉ម ( ន.នាមសព្ទ )
គ្រឹហាខ្ពស់ស្រឡះ មានសណ្ឋានមូលឬកាច់ជ្រុងមានជញ្ជាំងចោះជាប្រហោងៗព័ទ្ធជុំវិញ ធ្វើទុកនៅត្រង់មុមកំពែងបន្ទាយ ឬនៅទីណាមួយ សម្រាប់ពួនយាមល្បាតឃ្លាំឬលាក់ខ្លួនពួនចាំបាញ់តយុទ្ធនឹងខ្មាំងសត្រូវ : ប៉មបន្ទាយ, ប៉មព្រះរាជវាំង, ប៉មព្រះនគរ (បារ. Blockhaus) ។
ពិធី ( ន.នាមសព្ទ )
(វិធិ) បែបធ្វើ, បែបរបៀប, របៀបកិច្ចការ; ក្រឹតិកា : រៀបពិធីបុណ្យ, តាំងពិធីបួងសួងទេវតា; រៀបបូជាតាមពិធីព្រាហ្មណ៍ ។
- ពិធីវេយ្យាករណ៍ បែបរបៀបក្នុងវេយ្យាករណ៍ ។
- ព្រះរាជពិធី របៀបកិច្ចការធ្វើបុណ្យឬការមង្គលនីមួយក្នុងព្រះរាជដំណាក់ ឬក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ។
ភោជនីយសោភ័ណ ( ន.នាមសព្ទ ) [ភោជៈនី-- ]
(< ភោជនីយ សំដៅសេចក្ដីថា “កន្លែងសម្រាប់បរិភោគអាហារ” + សោភណ ឬ សោភន “ល្អ”) ឈ្មោះប្រាសាទមួយក្នុងព្រះបរមរាជវាំងចតុម្មុខ (ក្រុងភ្នំពេញ) ជាកន្លែងសម្រាប់លៀងភ្ញៀវក្នុងព្រះរាជពិធីធំៗ ម្ដងៗ (ហៅយ៉ាងខ្លីត្រឹមតែ ប្រាសាទភោជនីយឬព្រះទីន័ងភោជនីយ ក៏បាន) ។
ភ្នំពេញ ( ន.នាមសព្ទ )
ឈ្មោះក្រុងជារាជធានីនៃកម្ពុជរដ្ឋ ស្ថិតនៅជាប់តពីត្រើយខាងឯលិចនៃទន្លេចតុម្មុខ, ហៅតាមឈ្មោះភ្នំដីមួយតូចដែលមាននៅជាគោលក្នុងនោះ ។ តាមព្រះរាជពង្សាវតារប្រទេសកម្ពុជាថា កាល គ. ស. ១៤៣៤ ព្រះបាទពញាយ៉ាត ទ្រង់ចេញចាកចោលព្រះរាជវាំងបាសាណនៅខែត្រស្រីសន្ធរ មកតាំងព្រះរាជវាំងនៅទិសអាគ្នេយ៍នៃ ភ្នំដូនពេញ នាត្រើយខាងលិចទន្លេច្រាបឈាម, កាលនោះទ្រង់បានសន្មតតាំងគោរមនាមព្រះនគរជាដំបូងថា “ក្រុងចតុម្មុខមង្គលសកលកម្ពុជាធិបតីសិរីសោធរ បវរឥន្ទបត្តបុរីរដ្ឋរាជសីមាមហានគរ”; ឯឈ្មោះទន្លេច្រាមឈាម ទ្រង់បានបញ្ញត្តឲ្យហៅថា “ទន្លេចតុម្មុខ” វិញ ។ លុះមកដល់ គ. ស. ១៤៣៧ នៅពេលដែលធ្វើសម្ពោធក្រុងនេះ ព្រមទាំងធ្វើព្រះរាជពិធីរាជាភិសេកថ្វាយព្រះនាមទ្រង់ជាថ្មីផងនោះ ព្រះអង្គក៏បានឲ្យសន្មតនាមក្រុងជាថ្មីម្ដងទៀតដោយថែមពាក្យ “ភ្នំដូនពេញ” មកទៀត តែឲ្យខ្លីជាងមុនថា “ក្រុងចតុម្មុខមហានគរភ្នំដូនពេញ” ដូច្នោះវិញ ដើម្បីកុំឲ្យបាត់ឈ្មោះនិងកេរ្តិ៍ដំណែលរបស់ដូនពេញ; តមក គេហៅកាត់ខ្លីត្រឹមតែ “ភ្នំពេញ” ដរាបមកដល់សព្វថ្ងៃ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ចតុម្មុខ និង ដូនពេញ ផង) ។

Next >>

Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search

No matching entries found!

Headley's Khmer-English Dictionary Subentry Full Text Search

ព្រះបរមរាជវាំង [preah bɑrom riec veaŋ]
royal palace
ព្រះរាជវាំង [preah riec veaŋ]
royal palace
រាជវាំង [riec veaŋ]
royal palace
រាជវ័ង [riec -----]
See:រាជវាំង