Khmer Dictionary: អ
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary
-
អគ្គ
( ន.នាមសព្ទ )
[អ័ក-គៈ]
or អគ្រ (អ័ក-គ្រៈ)
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
កំពូល; ចុង, ចុងដែលខ្ពស់; ចំណែកឬប៉ែកខាងដើមឬខាងមុខបំផុត ។ គុ. ខ្ពស់, ខ្ពង់ខ្ពស់, ខ្ពស់បំផុត; លើស, លើសលន់, លើសលុប, ឧត្ដម, ប្រសើរ, ប្រសើរបំផុត, ផុតថ្នាក់, ផុតលេខ; ឯក, ជាឯក, យ៉ាងឯក; ធំ, ធំចម្បង, ធំបណ្តាច់, មុន, មុនបំផុត; មានតម្លៃ; ថ្មោង ។
- អគ្គជៈ ឬ - អគ្រជៈ បងបង្អស់ (បើស្ត្រីជា អគ្គជា ឬ អគ្រជា) ។
- អគ្គជាយា ឬ - អគ្រ-- (រ. ស.) ភរិយាធំចម្បង (អគ្គមហេសី ឬរាជមហេសី) ។
- អគ្គដ្ឋាន ឬ - អគ្រស្ថាន ទីខ្ពស់; តំណែងឬឋានន្តរខ្ពស់បំផុត ។
- អគ្គទក្ខិណេយ្យបុគ្គល ទក្ខិណេយ្យបុគ្គលខ្ពង់ខ្ពស់ (ព្រះពុទ្ធ, ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ, ព្រះអរហន្ត) ។
- អគ្គទាន ឬ - អគ្រ-- ទានដ៏ប្រសើរ ។
- អគ្គទេវី អគ្គមហេសី ។
- អគ្គទេសាភិបាល ឋានន្តរមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ដែលរដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសមហាអំណាចណាមួយ ចាត់តាំងឲ្យទៅត្រួតត្រាស្រុកចំណុះ ដូចយ៉ាងមន្រ្តីបារាំងដែលត្រួតត្រាឥណ្ឌូចិន ក្នុងសម័យមុនឯករាជ្យជាដើម (បារ. Gouverneur Général) ។
- អគ្គនាយក នាយកធំ, ចាងហ្វាងធំ ។
- អគ្គបណ្ឌិត ឬ - អគ្រ-- បណ្ឌិតខ្ពង់ខ្ពស់, អ្នកប្រាជ្ញថ្នាក់ខ្ពស់ ។
- អគ្គបុគ្គល បុគ្គលថ្នាក់ខ្ពស់ ។
- អគ្គបុរស បុរសឧត្ដម ។
- អគ្គពាហា ដើមដៃ ។
- អគ្គភាព ភាពឬភាវៈជាធំចម្បង ។
- អគ្គភូមិ ឬ - អគ្រ-- ថ្នាក់ខ្ពស់, ជាន់ខ្ពស់ ។
- អគ្គភោជន ឬ - អគ្រ-- ភោជនមានតម្លៃ; ភោជនថ្មោង ។
- អគ្គមន្រ្តី ឬ - អគ្រ-- មន្រ្តីផុតលេខ ។
- អគ្គមហាបណ្ឌិត មហាបណ្ឌិតថ្នាក់ខ្ពស់ ។
- អគ្គមហាមាត្យ, អគ្គមហាសេនា ឬ - អគ្គមហាសេនាបតី, អគ្គមហាសេនាធិបតី (--ប៉ៈដី) អធិបតីនៃសេនាបតី ។
- អគ្គមហេសី ឬ - អគ្រ-- មហេសីធំចម្បង ។
- អគ្គយាន ឬ - អគ្រ-- យានប្រសើរបំផុត ។
- អគ្គយោធី ឬ - អគ្រយោធិន សេនាប្រមុខ, ស្តេចសឹក ។
- អគ្គរាជ ព្រះរាជាជាធំចម្បង, អធិរាជ ។
- អគ្គរាជទូត រាជទូតធំ, រាជទូតចម្បង ។
- អគ្គលេខាធិការ លេខាធិការធំ ។
- អគ្គវាចា ឬ - អគ្រសព្ទ ពាក្យខ្ពស់ ។
- អគ្គសាវ័ក ឬ - អគ្រសាវ័ក (--វ៉ាក់) សាវ័កធំ; បើស្ត្រីជា
- អគ្គសាវិកា ឬ - អគ្រស្រាវិកា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សាវក>សាវក ឬ សាវ័ក ផង) ។
- អគ្គសេនាបតី (--ប៉ៈដី) សេនាបតីធំបណ្តាច់ ។
- អគ្គាធិការ អធិការធំ ។
- អគ្គានុរក្ស អនុរក្សធំ, អ្នកត្រួតមើលការខុសត្រូវទួទៅ, អ្នកឃ្លាំមើលពុតឬកិរិយាមារយាទ អ្នកធ្វើការផ្សេងៗកុំឲ្យធ្វេសប្រហែសក្នុងមុខការ ។
- អគ្គាសនៈ (បា. < អគ្គ + អាសន) អាសនៈខ្ពស់ឬប្រសើរ ។ល។
- ឯកអគ្គ ឬ - --អគ្រ (អែក-អាក់) គុ. ដែលមានតែមួយឬមានតែម្នាក់ប្រសើរជាងគេ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ឯក ទៀតផង) ។ល។
-
អគ្គ--
or អគ្គា--
(មើលក្នុងពាក្យ អគ្គ ឬ អគ្រ) ។
-
អគ្គិ
( ន.នាមសព្ទ )
[អ័ក-គិ]
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(អគ្និ) ភ្លើង (ខ្មែរប្រើក្លាយជា អគ្គី) ។
- អគ្គិកីឡា ឬ - អគ្គិក្កីឡា, អគ្និក្រីឌា ល្បែងភ្លើង, ល្បែងភ្ញីភ្លើង (មានកាំជ្រួច, កាំជ្រួចរន្ទា, ភ្ញីទៀនជាដើម) ។
- អគ្គិជ្ជាលា ឬ - អគ្និជ្វាលា ពន្លឺភ្លើង, អណ្ដាតភ្លើង ។
- អគ្គិភ័យ ភ័យអំពីភ្លើងដែលឆេះផ្ទះជាដើម ។
- អគ្គិសនី (--សៈនី) ឬ - អគ្យសនី (អ័ក-គ្យៈសៈនី; បា. សំ., បា. អគ្គិ “ភ្លើង” + អសិនិ “រន្ទះ” > អគ្យសនិ ឬ អគ្គិសនី “ភ្លើងរន្ទះ; ភ្លើងមេឃ”) ភ្លើងអេឡិកទ្រិក (ពាក្យសន្មតប្រើតាមសម័យនិយម) ។
- អគ្គិសន្តាប កម្ដៅភ្លើង, កម្សួលភ្លើង ។
- អគ្គិសិខា អណ្ដាតភ្លើង; គោម, ចង្កៀង ។ល។ (មើលក្នុងពាក្យ អគ្និ ផង) ។
-
អគ្គិ--
or អគ្គី
(មើលក្នុងពាក្យ អគ្គិ) ។
-
អគ្ឃ
( គុ.គុនសព្ទ )
[អ័ក-ឃៈ]
or អគ្ឃិយ (អ័ក-ឃិ-យៈ)
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(អឃ៌ ឬ អរ្ឃិយ) ដែលមានតម្លៃ ។
- អគ្ឃភណ្ឌ ឬ - អគ្ឃិយ-- របស់មានតម្លៃ ។
- អគ្ឃវត្ថុ ឬ - អគ្ឃិយ-- វត្ថុមានតម្លៃ ។
- អគ្ឃវាចា ឬ - --វាទ សម្ដីមានតម្លៃឬពាក្យថ្លៃ ។
- អគ្ឃវាទី អ្នកដែលពេញចិត្តនិយាយតែពាក្យមានតម្លៃ (បើស្ត្រីជា អគ្ឃវាទិនី) ។ល។
-
អគ្នន្យុត្បាត
( ន.នាមសព្ទ )
[អ័ក-គ្ន័ន-យុត-ត្បាត]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(< អគ្និ “ភ្លើង” + អន្យ “ដទៃ” + ឧត្បាត “ការធ្លាក់ចុះ”) ភ្លើងដែលធ្លាក់ចុះពីអាកាស; ថ្មអាចម៍ផ្កាយ, ឧក្កាបាត, កេតុធ្លាក (បារ. Aérolithe) ។ ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ សម្រាប់កវីប្រើតាមត្រូវការ អគ្នន្យុត្បាត យូរៗឃ្លាតៗ កើតមានម្តងៗ ចាស់ទុំប្រាប់ថា គួរអស់ជនផង កុំភ័យកុំផ្សង ព្រោះធម្មតាទេ ។
-
អគ្នន្យ័ស្រ្ត
( ន.នាមសព្ទ )
[អ័ក-គ្ន័ន-យ័ស]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(< អគ្និ “ភ្លើង” + អន្យ “ដទៃ” + អស្រ្ត “អាវុធ”) កាំភ្លើង ។ សម្រាប់ប្រើតែក្នុងកាព្យ តាមដោយពួកកវីត្រូវការប្រើ, ដូចជាកាព្យថា : រីអគ្នន្យ័ស្រ្ត ជាគ្រឿងប្រើប្រាស់ សម្រាប់ការពារ ស្រុកទេសខ្លួនប្រាណ កើតមានដោយសារ ពួកជនបរិវារ រដ្ឋរាជ្យផ្តួចផ្តើម ។ ប្រសិនបើមនុស្ស ទាំងស្រីទាំងប្រុស មានចិត្តជោកសើម ដោយទឹកមេត្តា រាល់តែដង្ហើម អ្នកណានឹងផ្តើម បង្កើតធ្វើអ្វីៗ ។ អគ្នន្យ័ស្រ្តមាន ព្រោះក្តីឈ្លានពាន នៃជនប្រុសស្រី ដែលដាច់មេត្តាករុណាពិសី នៅនាលោកីយ៍ ទើបមានគ្រឿងនេះ ។
-
អគ្និ
( ន.នាមសព្ទ )
[អ័ក-គ្និ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(អគ្គិ) ភ្លើង (ប្រើក្លាយជា អគ្នី ក៏មាន) ។
- អគ្និក្រីឌា ដូចគ្នានឹង អគ្គិកីឡា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) នេះក្នុងពាក្យ អគ្គិ) ។
- អគ្និជ្វាលា ដូចគ្នានឹង អគ្គិជ្ជាលា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) នេះក្នុងពាក្យ អគ្គិ) ។
- អគ្និទិស (សំ. --ទិឝ) ទិសនៃអគ្និទេព (ទិសអាគ្នេយ៍) ។
- អគ្និទេព ទេវតាឈ្មោះអគ្និ (តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ។
- អគ្និប្រស្រ្ត (--ប្រ័ស) ថ្មដែកភ្លើង ។
- អគ្និមណី (--មៈនី; សំ. --មណិ) កែវកើតពន្លឺភ្លើង; កែវមណីជោតិរស (សន្មតប្រើតាមសម័យនិយម, ហៅកែវអំពូលអគ្គិសនីឬកែវឆ្លុះ (ពិល) ថា អគ្និមណី ឬ អគ្គិមណី ក៏គួរ) ។
- អគ្និវាណ កូនសរដែលក្ដៅ ឬ ភ្លឺព្រោងដូចជាភ្លើង; គ្រាប់កាំភ្លើងដែលបែកផ្ទុះចេញជាភ្លើង (ហៅគ្រាប់ផ្ទុះ ឬ គ្រាប់បែកក្នុងសម័យបច្ចុប្បន្នថា អគ្និវាណ ក៏គួរ) ។
- អគ្និសិខា (សំ. --ឝខ, ឝិខា) ដូចគ្នានឹង អគ្គិសិខា (មើលក្នុងពាក្យ អគ្គិ) ។
- អគ្និហោត្រ ការសាចទឹកដោះថ្លាបូជាភ្លើង; វត្ថុដ៏ឧត្ដមសម្រាប់បូជាភ្លើង (តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ។ល។
-
អគ្និ--
or អគ្នី
(មើលក្នុងពាក្យ អគ្និ) ។
-
អគ្យាគារ
( ន.នាមសព្ទ )
[អ័ក-គ្យា--]
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(< អគ្គិ “ភ្លើង” + អគារ “រោង; ផ្ទះ”, ឥ > យ, លុប គ មួយតួចេញ) រោងភ្លើង : ក្នុងវត្តមួយៗត្រូវមានអគ្យាគារសម្រាប់ដាំទឹកក្ដៅ, សម្រាប់ស្ងោរក្រាក់ខ្នុរជ្រលក់ចីវរ ។
<< Prev 1 ... 5 6 7 8 9 10 11 ... 20 Next >>